ابر بزرگراهى به نام اینترنت

ابر بزرگراهى به نام اینترنت
نوشته: على محمد آقازمانى

چه کسى در هزاره سوم باسواد تلقى مى شود و سواد هزاره سوم چیست. نشریه هاروارد اینترنشنال ریویو در آوریل ۲۰۰۱ در مقاله اى به بررسى انقلاب دیجیتالى و اطلاعات جدید پرداخت. در آن با اشاره به قدرت هاى کشورها در بخش اطلاعات، به ارائه مثالى جالب پرداخت که در اینجا عنوان مى شود. شاید در هر یک از دانشگاه هاى آمریکا، شمار افراد آگاه در زمینه رایانه، بیشتر از شمار این افراد در بسیارى از کشورهاى عضو فدراسیون نیجریه در آفریقا باشد. داشتن سواد به مثابه منبع قدرت گیرى از رسانه هاى مکتوب به رسانه رایانه اى انتقال یافته است. نوعى دگردیسى نوین را پیش روى خواهیم داشت. این خطر همواره وجود خواهد داشت که فناورى انتقال ماهواره اى اطلاعات، شکاف بین دارها و ندارها را مستحکم مى کند. با این حال این شکاف را نمى توان صرفاً به تفاوت هاى اتصال و دسترسى مالى به اینترنت محدود کرد. بدون تردید، آنچه در ظاهر دلایل فرهنگى براى تفاوت هاى به اصطلاح دیجیتالى تلفن، تلقى مى شود غالباً به تفاوت در موقعیت هاى اتفاقى بازمى گردد. اما در همان سال که تشخیص این موضوع که عوامل اقتصادى یا فرهنگى در توضیح این تفاوت دیجیتالى، جایگاه برجسته اى دارند یا خیر، کار دشوارى است. به قول هاروارد اینترنشنال سطوح متفاوت اندر کنش مابین سنن مذهبى و تغییرات تکنولوژیکى، سئوالات حیاتى متعددى را مطرح مى کند. چگونه یک انقلاب رایانه اى

(Computer Revolution) به تغییرات در درون نظریه بنیادین جنسیت در اسلام اثر گذاشته است. به هرحال اثر تکنولوژى بر فرهنگ و مذهب را نمى توان نادیده گرفت. تاثر نخستین انقلاب صنعتى بر مسیحیت عربى بدون تردید، به آغاز جهش جدى اصلاح طلبى مسیحى منجر شد. آیا تاثیر انقلاب جدید اطلاعات (The New Information Revolution) به یک رفرمیسم اسلامى قابل مقایسه با اصلاح طلبى مسیحى منجر مى شود؟ در قرن بیستم غربى ها در این خصوص با یکدیگر به جدل پرداختند که آیا اصلاح طلبى پروتستان، مادر کاپیتالیسم در اروپا محسوب مى شود یا اینکه اصلاح طلبى پروتستان، مادر کاپیتالیسم در اروپا است؟ و یا اینکه اصلاح طلبى مسیحى ۷ خود فرزند مراحل انقلاب کاپیتالیستى پیش از آن، به شمار مى آید؟ مارکس وبر اندیشمند شهیر غرب، در کتاب «اصول اخلاقى پروتستان و روح کاپیتالیسم»، این نظریه را پیش برد که اصلاح طلبى پروتستان به جاى آنکه فرزند تغییرات اقتصادى باشد، مادر کاپیتالیسم است. صنعت چاپ در قلب چالش بزرگ، فرا راه قدرت و اختیار مذهبى، یعنى اصلاح طلبى پروتستان قرار دارد. بر همین اساس مى توان انتظار داشت که انقلاب ارتباطات و اطلاعات، به گسترش دین مبین اسلام کمک خواهد کرد.

صنعت چاپ نقش عمده در شکل گرفتن احساسات ملى گرایانه و تقویت وجدان ملى ایفا کرد و بسیارى از انقلاب هاى مردمى جهان در قرن نوزدهم و بیستم، با یارى گرفتن از ابزار چاپ و انتشار بروشور و آگهى ها و اطلاعیه هایى که اذهان را بیدار مى کرد، گسترش و عملى گردید. از سوى دیگر ارتباطات رایانه اى، در شکسته شدن این احساسات نقش اساسى دارد و شاید در ایجاد جوامع فرا قومى، نقش ایفا کند. به هرحال آنچه امروزه با توسعه قدرت هاى ارتباطى و انتشاراتى دیجیتال فرا روى بشر است، آن است که سواد هزار سوم، آشنایى به تکنولوژى ارتباطات، ابزارهاى آن و داشتن بانک هاى اطلاعاتى قوى بر روى کامکت دیسک ها و شناسایى بیشتر قابلیت هاى دیگران و رقیبان است. امرى که امروزه، تفاوت اصلى موتورهاى جست وجوى برتر در اینترنت را، به شمار سایت هاى معرفى شده به موتور جست وجو مى دانند. یعنى: اقتضاى جان چو اى دل آگهى است، هر که آگه تر بود، جانش قوى است.

• تکنولوژى و مذهب

هاروارد معتقد است فناورى جدید این شانس را براى اسلام فراهم کرده است که هدف اولیه خود یعنى جهان گرایى فرا ملى را محقق سازد. در این راستا، اینترنت مى تواند به یک ابر بزرگراه براى حرکت اسلام به سمت اهداف خود تبدیل شود. شاید اینترنت یک اصلاح طلبى اسلامى را برانگیزاند. در صورتى که مسلمانان در انقلاب اطلاعات، بازیگران اصلى صحنه باشند و نه مصرف کننده صرف آن. شنیدن نداى وحدت، توسط منجى بزرگ بشریت، با چنین رسانه اى جهانى و فراگیر، قطعاً امروزه امکان پذیر تلقى مى شود. امروزه دسترسى به متن کامل قرآن مجید با بیش از ده ها ترجمه و میلیون ها تفسیر و مقالاتى که بر روى قرآن و احکام نگاشته شده است و قابلیت هاى صوتى و تصویرى، بسیار آسان شده است.

بسیارى از مراکز اسلامى و مذهبى داخل و خارج از کشور، با ایجاد پایگاه هاى اطلاع رسانى، در ترویج شریعت و پاسخ به سئوالات پیروان مذهب و یارى عقیدتى به آنان، نقش مهمى را ایفا مى کنند.

امروزه شبکه هاى اطلاع رسانى و ابزارهاى ممتاز ارتباطى، به عنوان یک فاکتور عالى براى انتقال و انتشار افکار و ارزش هاى اسلامى و ملى به سراسر جهان مبدل شده اند و هیچ گاه نمى توان، تکنولوژى را در برابر و ماوراى شریعت ها دانست. مى توان چنین پنداشت که امروزه قبول یک شریعت و رد آن، با وجود پایگاه هاى اطلاع رسانى و امکانات مولتى مدیا و موتورهاى جست وجو، بسیار آسان تر و تخصصى تر شده است تا پنجاه سال پیش که دسترسى به یک دانشمند، شاید هفته ها و ماه ها به طول مى انجامید و بسیارى از پرسش ها بى پاسخ دفن مى شدند.

اکنون بسیارى از سایت هاى اینترنتى تنها به ارائه پاسخ به سئوالات کاربران در زمینه هاى مختلف مى پردازند و سیلى از کارشناسان معتبر عضو انجمن هاى این پایگاه ها، به کار پاسخگویى به سئوالات علاقه مندان مى پردازند.

اگرچه تبلیغ و انتشار مطالبى علیه مذاهب و اندیشه هاى ناب آنها توسط فرقه ها و گروه هاى مختلف، به عینه افزایش یافته است و خطرى جدى براى تبلیغ شریعت هاى آسمانى و خدشه دار نمودن ارزش هاى آنها، پدیدار کرده است، ولیکن با این وجود نمى توان قدرت رشد و گسترش این پایگاه هاى خلاف را آنقدر شدید و اثر بخش دانست که شمار میلیونى پیروان یک شریعت را در انحصار افکار و ایدئولوژى هاى خود کند. از پاپیروس تا شکل گیرى سى پى یو براى ارتباطات را نمى توان فراموش کرد. امرى که شاید در آینده نزدیک بتوان در مورد از سى پى یو تا موتورهاى قدرتمند هواپیماهاى شخصى سخن گفت.

• کلبه هاى الکترونیک

اطلاعات باید تولید شود و اطلاعات تولید شده نیازمند جریان خواهد بود. جریان هر پدیده و علتى همواره خواهان قانونى منسجم و کاربردى است تا نیازهاى بنیادین فرآیند تولید و انتشار و دریافت اطلاعات را در مسیرى صحیح و مطلوب رهنمون کند. این پروسه در صورتى که هم جهت با اصول مورد احترام ملت ها جریان پذیرد منجر به بروز فاکتورهایى خواهد شد که بنیانگذار دهکده جهانى هزاره سوم است. شاخص هایى که همواره در تغییر رویکرد جهانى شدن ابزارهاى ارتباطى و رسانه اى بشر در نیل به آرمان هاى گذر از مرزهاى جغرافیایى، نقش بسزایى داشته اند. همان طور که در بخش هاى قبلى مطلب عنوان شد، جهانى شدن و جهانى سازى (Globalization) با اتکا به احترام به اصول انسانى و عقاید و ایدئولوژى هاى کشورهاى مختلف جهان در چارچوب برنامه اى منسجم که تنها در جهت تسریع و سهولت در ارتباطات و فناورى اطلاعات صورت گیرد امکان پذیر است و مقابله افکار و عقاید ملل در جهت یکى شدن روش ها و محکوم کردن ملت ها بر روشى نوین که ساخته و پرداخته غرب یا شرق قلمداد شود، نمى تواند به این مفهوم تلقى شود. به همین خاطر، شکل گیرى اکثر پیمان ها و اتحادیه هاى بین المللى با تکیه بر ساختارهایى استوار است که این شاخص ها در جهت ارتباط سریع و صحیح کشورها با یکدیگر شکل مى گیرد و تعریف پروتکل هاى همکارى فى مابین قبل از امضاى نهایى قراردادها و شکل گیرى نهادهاى بین المللى، در حقیقت روش اجرایى منطقى را استنتاج مى کند که فرآیند کلى آن، بنیانگذارى کارکردهاى ارتباطى منسجم و پویا است. کلبه هاى الکترونیک را نیز باید به مثابه منطقى براى توسعه آرمان هاى ارتباطى بشر هزاره تصور کرد که خانواده هاى الکترونیکى در نهاد آن پرورش مى یابد. پروتکل هاى الکترونیکى در درون نهادى سازمان یافته و قانونمند مانند کلبه هاى الکترونیک، در آینده نه چندان دور فضاى سایبر را بر روى تلویزیون هاى شخصى به تصویر خواهند کشاند و تصویرى نوین از فناورى اطلاعات را به جهانیان عرضه خواهند کرد. آیا کناره گیرى و حذف خانواده هاى هسته اى و توده اى موج دوم با بروز غول آساى ابزارهاى پیشرفته ارتباطى در بطن نهادهاى الکترونیکى خالص و بى روح، عملى خواهد شد؟ فرآیند قانونمند کردن فعالیت هاى کلبه هاى الکترونیکى چگونه خواهد بود؟ فعلاً پاسخى براى پرسش هاى فوق غیرعلمى و غیرممکن به نظر مى رسد و نیازمند صبرى است که همواره رشد تکنولوژى در دهه هاى پایانى هزاره دوم، آن را کاهش داده است. اینکه کلبه هاى الکترونیک و خانواده هاى الکترونیک در بطن آن را به عنوان مهمترین شاخص هاى عینى رشد کوانتومى فناورى اطلاعات بدانیم و بنامیم، این مهم برمى گردد به نوع برداشت ما از بنیان هایى که زمینه ساز بروز و توسعه همه جانبه در پروسه اى طى شده است. هر اندازه این برداشت مختلف و فاکتورهاى برداشتى ما متنوع و گسترده باشد و طیف وسیع و حتى مشخصى از کارکردهاى موثر در شکل گیرى ابزارهاى جهان اطلاعاتى دربر داشته باشد، باز هم توجه به این نکته ضرورى خواهد بود که پدید آمدن مکان هاى کوچک ارتباطى قوى و مشتمل بر سیگنال ها و امواج هاى غیرخطى مخابراتى و ماهواره اى و تربیت انسان هایى با شاخص هایى متفاوت با محورهاى سنتى قبل در نهاد آنچه امروزه به آن کلبه هاى الکترونیک مى گوییم، اجتناب ناپذیر است.

به هر حال بحث حضور گسترده کافى نت ها به داخل منازل آن هم با صورتى منسجم تر و پرقدرت تر در جهت این برداشت که کلبه هاى الکترونیک، تفسیرى صحیح از مبانى عالیه موج سوم تافلر به شمار خواهد آمد، دور از ذهن نخواهد بود. از پاپیروس تا سى پى یو و از سى پى یو تا کلبه هاى الکترونیک؟ آینده به این پرسش پاسخ خواهد داد.

منبع: روزنامه شرق

http://www.journalist.i